sauðr sb. m. [-ar/-s dat.-/-i; -ir]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) får, (coll.) fåreflok, gedeflok (cf. GrgStað 484⁴) ⫽ sheep, flock of sheep/goats
Góþr hirþer lǽtr ꜵnd sína fyr sáuþom sínom
●HómÍsl⁷(1993) 7r29Fagnid er með mer þvi at ec faɴ sꜹþ miɴ þaɴ er ec glataþa
Hóm677 579●●● nu er hann samtængr (!) Stephano í dyrð á himni. þvi at hann gerðesc sꜵðr or varge
HómNo⁵ 4521Oc þa sá smala-menn er gætto sꜵuða á fialle noccoro stiornu fagra yfir borgenne Bethléém ok myccla dyrð
HómNo² 334Aller villtomc ver sva sem sꜹder oc hneigþisc hverr sem eiɴ a sina goto
Ósóm677 110i þvi como fiandr oc toko hana á brꜵt oc báro hana sva u þyrmilega sem vargar marger bera sꜵuð æin
ViðrLaug619 2896Sva er hann leidr til pislar. sem sꜹþr til scvrþar
Jak¹Cod645 969þér a hende fel ec søþe þa. er þv selder mer
Pétr²Cod645 8916Jri sagði Þorsteini at hann hafði um dagiɴ farit upp a Einkuɴir oc sétt til sꜷða
Eg162θ(2001) 1721ef meɴ føra bu sín oc feria farma. oc vorv sina til skips. reka fe sitt i afrett. oc klippa savði
GrgKonᴵ 2926vi. alnom a xxx. gamla savðe eɴ a xl lamba eyri
GrgKonᴵ 12928þeir bvar vi. er savðæ þa varðveita scolo segia til at kirkio sócnom eða at manna fuɴdom hve margir savþir þar ero
GrgKonᴵᴵ 1577●●● eyro ero mercð a öllo fe navtom oc savðom suinom oc geitum
GrgStað 23010●●● Nu koma savðer í savðe manz eptir rettir þeir er hann veit eigi hver á
GrgStað 4841●●● Nu koma hrutar eða hafrar í savðe manz eptir þeir er heimtir hafa verit
GrgStað 4844um allum v[ett]rom. þa fœðez þar (ɔ: á Írlandi) allt bufe uti. baðe naut oc sauðir
KgsFrgβ 13534Einn maðr atte hundrað sauða
Menota: 21rb29 BarlA 3915kallaðe saman granna sinna Oc veitti þeim fagran fagnað i heimkomo þess sauðs. er hann hugðizt tapat hava
Menota: 21va8 BarlA 3920lit miskunnar augum til þessa ⸢sauðs [var. savðar AM 230 fol 50v5] þins
BarlA 8925afund siukan. oc sinkgiærnanan til sauða. oc annarra. fiarluta
Menota: 69rb4 BarlA 12726bæðe yxn oc kyr. sauði oc geitr. oc suín
Menota: 76vb14 BarlA 14238dotter a sauði fim oc lin allt oc garn oc fim reyfe ullar oc gǽs
Járns 2834huervitna þar sem menn æigu sꜹð saman eða haglendj
SkipSauð¹ 468●●● ef .ij. menn eða flæiri. eigv sꜹð saman i æinom haga
SkipSauð¹ 479gengr sꜹðr or annars (manns) haga ok i hins ... ok tell hinn at er þann haga a. þa taci sa sꜹð sinn allan. ok beri i sinn haga
SkipSauð¹ 4732med sꜹð sinvm
SkipSauð¹ 5011þa æignazt sa .ij. luti i ⸢sꜹði [var. sauðinum SkipSauð² 5542] er hagann a
SkipSauð¹ 5020[var. + með ymissligri fagan oc þionostu. þeir voro æinir ær haufðu sær sauð firir guð AM 232 fol “b”, etc.]
var. BarlA 12927: AM 232 fol “b”þi visaði hann honum til þeꜱ at hann var verra at henda en aðra sꜹði ok var hann skiotari
Heið 695oxa uil ec gefa þer ok [sav]ð gamlan
Heið 9722hugðiz mundo taca þa i kviom sem sauði til scurþar
Sv 254ero nu her lucðir oc iɴi byrgþir firir oꜱ sem sꜹðir i kvi
Sv 9635fla huð af navti oc skinn af sauði
SvKr 42028sem þæir sauðer er ser hafa engan hirþingia
~ lat.oves
15522 Thom¹ 1552þeger hann sem sáuðr, ok ængo svarar hann
Thom¹ 2249●●● þvi var savðrinn sva margr at hann sa vm havstvm hverir feigir varv ok let þa alla skera
LdnHauksb 11018sa (ɔ: hestrinn) var ... sterkari leon ok olmari tigriðe ok flivganda fvgle skiotari, en þess imili hęgr sem sꜹðr
Bær 10354ek uil eigi lata mig hauggua sem sauð. helldr uil ek sitia fyrir. enn þu haugg framan i anndlit mer
Jvs7 3230hann ríðr at sauðum upp með Rangá
NjR1908 10916Naut ok sauðe skal engi kaupa a fæte næma hann kaupi a torghe
RbEM (*1282) 132ælla abyrgist honum allan þan skaða er af verðr a ⸢sauði [var. sꜹð SkipSauð¹ 5057] hins
SkipSauð² 5628bioðit hveriom manni at flytia hingat sitt navt ęða savð
~ lat.bovem ... et arietem
Vulg 1Reg 14,34 StjC 45418●●● Eigi em ek mikill. þo hefir þinn þionostomaðr vorðit skogdyrvm hælldr harðlæikinn. þa er ek gætti hiarðar fo᷎ður mins. þo at kæmi af mǫrkinni leo oc biorn oc tæki af hiorðinne rvt ęða hafr. þa sotti ek eftir oc drap ek dyrin oc læysti ek savðinn
StjC 46332er hann er *drivgvm hirðr oc læstr sem savðr i kvi
StjC 4783þessir þinir menn ero sva mæinlavsir sem savðir
StjC 5474fla skal huð af nauti oc skin af saudi oc skera af allt þat er tænnr hafa tekit oc kasta a uigðu uatne
FrostKrᴵ 14426hann heyrir ok þat, er gras vex a iorþv eða vll a savþvm ok allt þat, er hæra lætr
SnE 333●●● Savðr: hrvtr, bekri, ær lamb, veðr
SnE 1718Þui at enge bonde sælr af þui saudí sína j hendr saudasueíní, at han skall annat huart ... ædr fo᷎tr sundr a þeim bríota ædr vll er a væx af þeim rífua, Hælldr ero honom saudír till þess j hendr fengner at vardueíta þa til gods haga ok gæta þeira firir allum haska
SvR 68æf jola dagh ber a laugar dagh þa er væter hardr. ok vaar regnsamt. korn. naut ok saudir do᷎yia ok gamler menn
Enc737 48921ríðr at sauðum ok œpir hátt
Glúm 549Annat er þat er savðrinn (ed. favðrinn) heitir fęr enn annað þat er hann fę́r lambs
Gramm¹ 2182nema þui at moka áá myki undan nautum eða sauðum
Grg346 7813hann ríðr at sauðum upp með Rangá
NjM 12411hann ios uatnit upp ok uatnadi ⸢saudunum [var. sauðinum AM 227 fol “B”]
var. Stj¹ 25719: AM 227 fol “B”hann þagdi sem sauðr
Rómv226(2010) 3519fvndvm (vit) ecki savða nęma a eina kollotta, oc var af falin vllinn oll
StuᴵK 1896þat var vm havstið er savðir vorv j ríett reknir ok ætlaðir til skvrðar
Huldaᴵᴵ 2655er þeir hendv savðína hliop eínn savðrinn at Sigvrði
Huldaᴵᴵ 2656ok stod sigradr sem sa sauðr, er ekki afl hefir
MMA 53430Sva skal ok greidaz ullar tiund af ꜵllum þeim saudum sem fædaz i eyium ut
Sættarg 47419●●● afladuz honum yxn ok saudir. asnar ok ulfalldar. þrælar ok annat hyski
Stj¹ 10535skylldi honum (ɔ: steininum) fra uellta þann tima sem allr saudrinn uæri saman rekinn. ok uatna sua aullum i senn. setia hann sidan aptr yfir brunninn
Stj¹ 1714Langt er enn dags eptir ... ok er enn ecki timi at reka saudinn i rettir
Stj¹ 17111af þi ... uedrinn eðr bukkrinn uar ... til látinn. þiat sua segiz at su se saudarins nattura badi i Mesopotamia ok Jtalia. at hann beri. ii. sinnum á hueriu áári
Stj¹ 17824sem mællt er, at vargr sætir þeim saud, er or kvium villiz
Malc 44019●●● sua míukr ok meinlaus sem eínn saudr
Mar AM 764 4° 14v30þa uar hann laginn i gegnum med suerdi en hann þagdi sem saudr ok lauk sua hans æfi
Rómv AM 764 4° 13v23gaf opt n[e]fndr gudbiartr prestr þrattnefndum hionum hall uardi ok valgerdi ... tiu saudi vetr gamla
IslDipl (1385) 8330●●● þar inni sa hann eitt kuikuendi eda manneskiu at uar suart asyndar ok lodit sem saudr
DínDr 4015[var. + sigvrdr j. var at visv vargr vndir savd AM 62 fol “D¹”, etc.]
var. ÓTᴵ 38413: AM 62 fol “D¹”færðu til skipa bæði ⸢mat ok bufe [var. naut ok saudi AM 54 fol “C¹”, etc.]
var. ÓTᴵ 1853: AM 54 fol “C¹”Sigurdr jall uar at uisu uargr undir saud hia Hakoni konung
ÓTFlat 32416●●● syndizst þessi jall hægr sem saudr en jnnan var hann flærdarfullr ok lygi
ÓTFlat 32421fékk hann honum blítt faðmlag ok tók hann léttliga undir hœgri hönd sér ok bar hann inn í staðinn sem hógværan sauð
KlmA 27720Affrikamenn ‹hrukku› allir saman ok taka á flótta, en Frankismenn eptir drepandi þá sem vargar er sauði elta
KlmA 35430●●● Miok rꜳsar þa heimsins skipan ok hneisiz guds rettr, ef saudr berr hirdinn, ædr þræll herra sinn
Thom² 34910þat liggr med hans hiarta at uitia sinn lyd ok uikia til guds bodorda ... Mꜳ þadan styrkt marka, hueria godfyst hann bar til sinna sauda, at nykominn af laungum uegh, uilldi hann eigi sier sialfum þyrma
Thom² 43126kumpanar Bevers ... hredduzst nu eigi meir o vini si[na e]n [v]argar saudi
BevB(2001) 693ambatt þin þionar þer sem spakr saudr
CecA 2782viij. merkr ullar eiga ad fylgia rosknum saud. ꜳ vorid j fardaugum ef hann er snauggr golldinn. hvort þat er * gelldingur edur ær
Búal¹ 1113úngi maðr sagði, þat mun satt vera, at margs góðs muntu án vera, ok ertu nú án sauðarins þess, er ek tók
Án 35827●●● þótti honum ótal, hve margr sauðr þar var í dalnum
Gr 2002hann war lodinn sem saudr og fell huer lagdur wm anann
Hect 1662þú verðr at vera heima, því at sauðr mun heim rekinn í dag
BjHˣ 13916●●● at hann mætte a sijnum herdom æin tapadan saud after til hæimilis fœra. ok hina gœyma sem vtapaðr være med hans hiolp ok naaðom
DN VII (*[1338]›apogrˣ) 17432hoguær var hann (ɔ: kálfrinn) bæde vid menn og fie sem saudur
Eb447(2003)ˣ 30017‹æf jola dagh ber a sunudagh. þa er væter godr. vaar reghn samt. sumar þurt. viin mykit. godir saudir. vax ok hunangh mykit. ok fridr hueruetna› emend. Enc 48910: AM 737 I 4° “Arnes Afskrift”
emend. Enc737 48910: AM 737 I 4°ˣ “Arnes Afskrift”saudi
~ lat.Dedisti nos tamquam oues (escarum)
4815 (Vulg Psalm 43,12) GlossPsalt 4917saudí
~ lat.estimati sumus sicut oues occisionis
503 (Vulg Psalm 43,22) GlossPsalt 514saudir j heluíte
~ lat.Sicut oues in inferno possiti sunt
6019 (Vulg Psalm 48,15) GlossPsalt 6118Þormodur sa er skoted hafdi saudnum til sauda Markusar
HrafnAˣ 19410almáttigr guð vill hepta Jamund at gera skaða á sínum sauðum
KlmBˣ 19228hvern veg má kristni öðlast frelsi í dag, ef hennar verndarmenn skulu svá drepast niðr sem sauðir?
KlmBˣ 2562þui var saudrinn svo margr at hann sa ꜳ haustum hverir feigir voru ok let þa skera
LdnStˣ 22110feigr em ek nu edr allr saudrinn elligar. nema bædi se
LdnStˣ 22114sem einum saud
MarD635ˣ 119830i þess nafni eru dyr þessi hogvær orðin sem sauðir
SJ¹ˣ 7872Hann hafðe ok gert bu á Holum, þa er hitt vár upp tekit, ok re᷎ntan Þorgrim at Miðhusum ‹fimm hundruðum sauða› emend. Stu 46713: Adv 21 3 17 “V”
emend. StuᴵK 46713: Adv 21 3 17ˣ “V”En er sauða var kvatt, vildi hann øngan sauð gefa ok ekki tillæti Þorgilsi gera
StuᴵᴵR11127ˣ 2791svá lék hann við þá, sem león við sauði
SǫrlaStˣ 4124●●● þá hlupu ór fjalli at þeim ij. sauðir; þat váru hrútar
Vatnˣ 347●●● þar var fámennt heima, en starf mikit fyrir hǫndum, bæði at sækja á fjall sauði ok svín ok mart annat at gera
Vatnˣ 9922
● gǽta sauða [e-rs]
Glumr het *sa maðr, er þar gætti savþa
StuᴵK 16419Branndr ... gétti sauða Vermunðar ok var uaskligr maðr
StuᴵK 5362
2) hunfår ⫽ ewe
Rachel þyðisc sauðr eða sianda guð
~ lat.ouis aut uidens
BedaHom 6915 HómNo⁷ 5136Ef hrútr kemr til ⸢sauða [var. soða GKS 3271 4° 52r27] eða hafr til geita ‹ok gerir spell á›, bœti skaða allan, ef hann er heimtr áðr
var. Jb 28413 → Jb GKS 3271 4° 52r27●●● Ef hrútr kemr til sauða eða hafr til geita ‹ok gerir spell á›, bœti skaða allan, ef hann er heimtr áðr
Jb 28413sydan lomb eru færd fra saudumm
DI IV (*1397›AM 260ˣ) 4314
3) (om Guds kristne menighed ⫽ of the followers of Christ, Christians)
●●● Aller helger meɴ ero cristz sauþer sem sálma skaldet mælte. Ver lýþer goþs erom sꜹþer haga hans
●HómÍsl⁷(1993) 7r26starvit var mikit oc stundin scom at samna sauðum i guðs almattugs sauða hus
ÓTOdd 15516Jesus mællti við hann: Fæð þu ⸢sauði mina [var. lo᷎mb min Pétr²Aˣ 16237]
PP 2877Þa spurdí gud annat sínní Peter ... Annt þu mer væl. Peter suarade ok hínum samum ordum, Ef þu annt mer væl þa gæt þu væl sauda mínna Ok en spurdí gud ... Þa ræddezst Peter at grand nokot mẏndi hafwa funnizst j astsæmd hans vidr gud
SvR 626bloð savða Kristz, þat er gvðs þionostvmanna, var vt helltt
evt. def. 1 Ant 11124koma þessvm savð aptʀ til drottinlig‹r›ar hiarðar
JBpA(2003) 2327hann uiꜱꜱi gerst hue skiott þurfti tilkomu hans til Jslandz ok þeira sauda er hann var yfir skipadr
ÞBpA 2026Skok þessi stromrinn stolpa kristninnar, ok þꜳ er hirdirinn huarf, dreifduz saudirnir
Thom² 33820hann er vorr drottínn. enn ver hans lydr. ok sauder hans haga er paradís er
Mess²625 308þat má hann (ɔ: guð) gera fyrir árnaðarorð heilags postola síns Jacobi, at svá dreifist þeirra hundheiðna fólk fyrir vápnum sinna sauða
KlmBˣ 21811
● sauðir guðs/dróttins
öll kristin hjörð er at kirkju, en ek em reikandi úti fráskila guðs sauðum
Æv² 1319skipar hon hann vigðan abota ok makligan hirði vꜳrs drottins sauða
Æv657 32311Svá gekk á lopt mildi ok manndýrð sira Guðmundar, at sauðir guðs af ymissum héruðum fóru ok fluttust hann at finna
GBpD 2137gaufugligr hirdir guds sauda
Remig 2242Hvat er hagi guðssauða i kristninni með réttri skýring utan heilög ritning?
ÆvForm624 49þessi avme madr Decivs sem rettlega mꜳ kalla limvr og erindreke fiandans liet eigi spara ... at pina og at qvelia savde gvdz med marghatthodvm pislar færvm sem eigi villdv giefazt vnder hann
SofReyk 19232
4) (om værdiansættelse af får i forhold til andre husdyr ⫽ of the exchange value of sheep in relation to other domestic animals)
Lömb .xx. við kú. Gamlir savþir x. eɴ geitr .v.
GrgKonᴵᴵ 8913huer sem kaupir sækr halfri mork silfrs fyrir naut huert ok sua fyrir huert merkr lagh bucka æða sauða
RbEM (*1282) 1226Þetta fe rak Se᷎mundr i brót ... VII tigir vetr-gamalla savða
StuᴵᴵK 12021Þar skal telja þrévett naut við kú ... geitr .v. við kú; gamlir sauðir .x. við kú; lǫmb .xx. við kú ...
Jb 1229tvær og .xx. ær med laumbum. og vj gelldar. xviij vetrgamlir saudir. ok iij. hrutar tvæuetrir. ok geldingur
DI V (1470) 55721tuæuetur ær og aunur gomul og ueturgamall saudur frid mork
Búal²B 2529
5) (om fårekød ⫽ of mutton)
A uppdrepnu slatre er þetta lag af saudum ... Skammrif af .ij. uetrum hrut
Búal¹ 211Þetta j matar koste. niv saudir kiotz oc navt
DI II (*1340›AM 263ˣ) 7388
II. (cogn.)
Ællingær saudær
DN III (1318) 10934Gunnar sauðr
DN I (1322) 14522Eirikr saudr
DN XIII (1338) 1012Arna saud
DN V (1346) 14414Brígiða móðir Sauða-Úlfs
Hkrᴵᴵᴵˣ 13018Maðr hét Gísli ok var kallaðr Sauða-Gísli
StuᴵᴵR11127ˣ 28234
III. (y. isl.)
Form.: sauða (10); sauði (9); saudr (8); sauðum (8); saudir (7); saud (6); sauðir (6); sauðr (6); saudi (5); sauda (4); sꜹð (4); sauð (3); sauðs (3); savða (3); savðrinn (3); saudrinn (3); savðe (2); savðir (2); saudur (2); sꜹði (2); saudí (2); saudum (2); savð (2); savde (2); Sauða (2); Savðr (1); saudinn (1); sauðarins (1); sꜷða (1); savðæ (1); sáuþom (1); savd (1); sauðe (1); sꜵuð (1); sꜹþer (1); sauder (1); søþe (1); saudnum (1); saudirnir (1); sꜹðir (1); savðr (1); sauðer (1); savðinn (1); sꜹder (1); sꜵðr (1); savðom (1); savþir (1); sauðinum (1); sꜵuða (1); savði (1); soða (1); saudumm (1); sáuðr (1); savþvm (1); sꜹþ (1); savþa (1); saudarins (1); sꜹþr (1); ▹sav◃ð (1); saudær (1); savðer (1); sꜹðr (1);
Comp.: ali- (1), á- (24), dilk- (2), einga- (1), einka- (1), fjár- (1), forystu- (11), fǽr- (5), geit- (5), haust- (2), krist(s)- (2), lag- (1), slaga- (1), slátr- (2), smá- (1), úti·gǫngu- (1), villi- (1)
Gloss.: EJ (cf. corr.); ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 sǫ́ðr, sǫ́uðr; Fischer _; Anm _; Bin item Sauða-; Rím _; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _;
Litt.: Seip 1955 189; Widding 1968 [ScriptIsl 18] 12
Genre. (expected): religious works [rel]: 51 (37); legal works [jur]: 26 (13); historical works [his]: 17 (24); family sagas [isl]: 12 (17); contemporary sagas [bis]: 11 (10); romances [rom]: 9 (14); charters [dip]: 9 (11); learned works [div]: 5 (4); legendary sagas [fas]: 2 (6); unclassified [ ]: 0 (1); þættir [tot]: 0 (3);
EÞJ (red.) — August 2013
TW (eng. def.) — February 2020
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
...
...
...