1galdr sb. m. [dat. galdri; galdrar]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) besværgelse, trolddom, heksekraft, magi ⫽ sorcerous incantation, magic spell, sorcery, witchcraft, magic
enga læcning lyf eða galldra cvað hon sér at hialpum verða
●ÓH619 12324þeir sendo hǫɢorma til meíns monnom. oc grœdo sialfer soter meþ gølldrom þeim er þeir gerþo
Mth²Cod645 10816simon gerþi svá. i gøldrom sinom. Ad hrv́tr var þar til hꜹɢs leidr
Pétr²Cod645 8421Sva ihugar þu at ec vilia gera þer galldra með udað
Streng 12033⸢galldr [var. galldra AM 230 fol 25r30] gernninnngar
~ lat.veneficia
Vulg Galat 5,20 Menota: 18va22 BarlA 342Haraldr jarl drepinn af galdri
Orkn325I 12520nv kveykir hon galldra sva at hon fellir ofan hofit
TrójHb 1715hvn var gygr ok bio vndir forsi einvm i Saxelfi; kom hvn með golldrvm at feðr minvm, ok var hvn drottning hans
Bær 10835●●● Hon for þa oc framði sinn galldr oc kvęði þar til er henni syndiz Samuel vpp risa
StjC 49210(heiti) Mal heitir ok orð ok orðtak ok orðsnilli, tala, saga, seɴa, þræta sꜹngr, galdr, qveþandi, skial, biva, *hialldr, hial, skval, glꜹmr, þiarka, gyss, þrapt, skalp, hol, skraf, dælska, lioðæska, hegomi
SnE 19212hvar erv galldrar egipzkra manna
~ lat.incantationes
VitAnt 16116 Ant 1077Síðan lét Kotkell gera seiðhjall mikinn ... þau kváðu þar *harðsnúin frœði þat váru galdrar
Laxd 1245þa sakadi ecki eitrít. ok þeir kunnu þau kuædi ok galldra at eitrít lét fyrir
Rómv226(2010) 3728Warizst men oc lif runir oc galldra. þui at þet er ekki vtan fiandans villa oc hans darscapir
StatPáll³ 75023andadizst Sniofridr ok uar breidd yfir hana bleian Suasanautr er suo mikill galldr uar j folginn at Haralldi konungi læitzst hennar likame suo biartr ok inniligr at hann uillde hana æigi iarda lata
HHábr 58224Eingi galldr deyfir *eggiar þessa uapnns
Gibb 1613svo at hann mundi slika luti gera af nocko᷎rum golldrum en eigi af guds krapti
Maurus 66837Hún bauð Bósa at kenna honum galdra
Bós 620hóf hún (ɔ: Busla) þá upp þat vers, er Syrpuvers er kallat, ok mestr galdr er í fólginn, ok eigi er lofat at kveða eptir dagsetr
Bós 196segiandi þa giora iarteignir med golldrum
~ lat.per magicam artem
HelChron 101640 MarE 65227ecke fal syn fyrer herde. af gaulldrum kautlu. ok foru þeir leid sínna sem þeir ho᷎fdu ætlat
Harð 15911galdrar ykkrir ok forneskja hafa drepit Gretti, þó at þér bærið járn á hann dauðvána
Gr 26219einn madr Þrandur fisiler at nafne. ok kunni margt klokt at leika. meir med natturligri list enn med nockurs kyns galldur
LBpB 157hann skal drepa þig þenna dag med sinni kunnattu og go᷎lldrum
~ eng.crafte and sotilte
9132 ÆvMið³⁰ 9111lét hann gera til þess galdra, at þeir yrði þar aldrí innlenzkir
ÞorstVík 3851þottust þeir hellst vnder standa, ad þeir mundu barest hafa med miklumm galldre, og siönhuerffingumm, enn þeir siälffer hudstrokner med þeim suigumm sem þar lȧ ȧu hiä þeim
DínDrˣ 359her er j borgini uordin mikil skyssi ok undr med huerium galldri eda atburd sem þat er til komit
DínDrˣ 4023●●● Allar þessar íþróttir kendi hann með rúnum ok ljóðum þeim, er galdrar heita
Hkrᴵˣ 192alfkonan hafdi ofit þann galldur a mottlinumm ad ...
Mǫtt179ˣ 2512
● galdr/galdrar ok/... fjǫlkynngi/forneskja
Þetta sama undr sem nu uar fra sagt synduz þeir galldramennirnir Jamnes ok Mambres ok go᷎ra medr sinum gaulldrum ok fiolkyngi
~ lat.incantationibus suis
Vulg Exod 7,22 Stj¹ 26833huort sem þat gerir ... j galldur eda forneskiu
Theol AM 672 4°¹ 47v10hon red mer þat ... at lata leidazt forna sid ok nema einga galldra ne forneskiu
Gísl 4013mér sýnisk þú ólífismaðr vera fyrir galdr ok fjǫlkynngi
Gr 26421hann for miog eptir at nema frodleik. medan hann uar ungur. enn for þo alldri med galldr. edr forneskiu
LBpB 1510
● galdrar ok/... gerningar
Sia við mandrape ok við hordome ... við gꜵldrum. við gerningum ...
●HómNo¹⁸ 8730Ef maþr ferr með galldra eþa gørningar. eþa fiolkýngi. þa ferr hann með fiolkyngi. ef hann queðr þat eþa kennir. eþa lætr queða. at ser eþa at fe sinv
“If someone uses spells or witchcraft or magic ...”, Dennis, Foote & Perkins 1980 39 (transl.); cf. galdr ok/... fjǫlkynngi GrgKonᴵ 2226nachor systi ekki. annat nott oc dagh. en magnaðe með galldrum. oc gernningum. sinn froðleik. oc kunnastu
BarlA 996ver scolom eigi lyða spám ne golldrum ne gerningum illum
GulKrᴵ 178En sa annarr er ferr með galldra oc gerningar. oc verða at þvi kunnir oc sanner. þeir scolo fara or landeign konongs várs
GulKrᴵ 1713af sinom gauldrom oc gerningom
Alex 113ver skulum æigi lyða spom ne goldrum ne gærningum illum
SvKr 42927kenní ec yðr sua sem faðer skal kenna bornum sínum at þer fylgit eigi golldrum nema gerníngum. illum
HómHauksb² 16715En huer maðr þeira er fer með goldrum oc gerníngum illum ... þeír ganga aller saman af cristnum dome sínum. oc af guðs rette
HómHauksb² 16827Galdrar ok gerni‹n›gar ok sa er kallar nokorn mann trollridv spadommar
GulKrNA 3082Takit þenna illgiorðamann ok hauggvit, þviat hann ferr með galldra ok með giorningar
Páll²A 27614Svarf hann ok af ‹meðr› snarpri ok bitrligri hirtingar þél. alla ohattv fiolkyngi ok fordæðu skap. galldra ok giorningar ok allann siǫnhuerfuilighann kuklara skap. ok stod I mot allre illre forneskiu
JBpB(2003) 8414at þeir menn allir sva karlar sem konur er sannir ok kuɴir vyrði at þvi at færi með galldra ok gio᷎rningar. einkannliga seið menn. skylldi allir fara af landi ꜳ brott
ÓTᴵᴵ 827Go᷎ymir iðir firir runum. galdrum oc gerningom. lifiom. hindirviti oc ollum atrunadhe þeim sem heilog kirkia kennir iðir eigi
StatÁrni 84334vard Haralldr konungr ... ræidur golldrum ok gerningum ok allre forneskiu
HHábr 58236j huerium kynstrum go᷎lldrum ok georningum hann uard forsmadr
ÞorlJ 20732Hygg eg at hann se fullur af golldrum ok giorningum
Rém 9630var hann sendr á Finnmǫrk ok nam hann þar allzkyns galdra ok gørninga
ǪrvA 12624ef karll edur kona fremia spadom j golldrvm edur giorningvm sem dæmmt er. eda uillv. eda vekia vpp troll ... þa er sa uillv madur. og utlægur
DI II (*[1281]›AM 186) 22422hun uill gera lata einn castala suo traustann og stercan at eckj megi grannda ... galldrar edur gerningar
SigÞǫgl 1035þær (ɔ: seiðkonur) Efldu seidinn og færdust á hiallinn med gǫlldrum og giorningum
FriðAˣ 1022[var. En ef madr eda kono (!) fær med spádomi. runum. galdrum. gerningum eda hindruitu sem dꝍmis firir villu þa er sa utlegr Deichman 11 8° “D”]
var. GulKrExc 184: Deichman 11 8° “D”þeir menn allir, er kunnir ok sannir yrði at því, at fœri með galdra ok gǫrningar, eða seiðmenn
Hkrᴵˣ 3749eij grunar kappana neitt vmm þetta, þuiad þetta voru mestu galldrar og giǫrningar
Hrólfˣ 11116þessi madr var fullr galldra ok giorninga ok flærdar
KlmB1980ˣ 1952hann var hermadur mikill fullur af gólldrum og giórningum
SigrValˣ 15512
● kveða galdra [yfir e-m/e-u / at e-u]
sva er sagt at Sif kona Þors er Io skylldi lettari verða at hon hellt hondvm fram vm kne ser ok spenti þar vm ok kvað galldra ok þa var allt sen at drepin var þrællin ok henni sprat hondin af knenv ok þa varð hon lettari at Erkvles
TrójHb 42Þa kom til volva sv, er Groa het ... hon gol galldra sina yfir Þor, til þes er heinin losnaþi
SnE 1043Ericta brendi sidan likamann. ok kuad þar yfir marga galldra
Rómv226(2010) 3241kuadu þeir yfir galldra sína. ok gerdu menn sua heila
Rómv226(2010) 3735kuadu þeir ok sogdu yfir þeim egiptzkan galldr
~ lat.incantationes aegyptiacas
Vulg Exod 7,11 Stj¹ 26719optliga kann sa eigi krapt kvædissins, er at orminum kvedr hliodit eda galldrinn
an apparent topos ‘chanting spells at serpents’ is under-researchedcf.gala til gorunnar galldz
550¹¦ VP 64113eptir þat giorir þu med blodrefli þess sverdz ... niu reita um huerfis hudina, ok kuedr þar yfir galldra yfir þeim reitum. Eptir þat setz þu aa hudina ok kuedr þar galdra, þar til er fiandinn sialfr synizt þier
MarE 73017tók hon kníf sinn ok reist rúnar á rótinni ok rauð í blóði sínu ok kvað yfir galdra
Gr 2502þa kuodu þeir galldra yfer uondum sinum og kaustudu þeim nidr a golf fyrer konung
Stj12 vii34kvað þar yfir galdra ok magnaði svá, at þat (ɔ: hǫfuðit) mælti við hann ok sagði honum marga leynda hluti
Hkrᴵˣ 1313
2) (om produkt/resultat af trolddom ⫽ of product/result of sorcery)
hæitr nu a ... Þorgerde Ho᷎rgabrude ... at reka þann galldr vt til Jslandz at Þorleifi ynne at fullu
ÞorlJ 21329Þottuzst nu allir vita at Þorgardr þessi hafde æingi verit annarr en galldr ok fiolkynge Hakonar jalls
ÞorlJ 21420
II. (cogn.)
Galdra-Heðinn
Kristni 13330Guðleifr leitar Galdra-Heðins
NjM 2602at þeim manni er þa var frægaztr ꜳ Islandi af fiolkyngi er het Galldra heðinn
ÓTᴵᴵ 15612
III. (proprial.)
Form.: galldra (18); galldr (8); galdra (6); golldrum (6); galldrar (3); galdr (3); galdrar (3); galldur (3); go᷎lldrum (2); galldri (2); galdri (2); goldrum (2); gaulldrum (2); golldrvm (2); galdrum (2); Galdra (2); gꜵldrum (1); gǫlldrum (1); gølldrom (1); galldrum (1); gøldrom (1); galldrinn (1); Galdrar (1); Galldra (1); gauldrom (1); galldre (1); gólldrum (1);
Comp.: fjánda- (1), goranar- (1), hana- (2), han- (1), hel- (1), seið- (1)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr ²galdr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb pl.; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin Galdra-; Rím; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr ¹galdr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _; LMNL 1644; ; LMNL
Litt.: Bø 1961 [KLNM 6] 607; Crozier 2007 [Gardar 37] 35; Dillmann 2006 119-121; Eriksen 2024 [CollMed 37] 134; Gallo 2006 [SS 78] 3; Halvorsen 1960 [KLNM 5] 159, 160; Hovda 1945 [MM 1945] 114; Hultgård 2007 [ScriptIsl 57] 132; Lindquist 1923 1-193; Meylan 2011 [VMS 7] 108-109, 112, 119; Motz 1996 [ANF 111] 84; Raudvere 2005 [VMS 1] 191; Reichborn-Kjennerud 1944 1; Seip 1955 158; Sverdrup 1911 [ANF 27] 20
Genre. (expected): religious works [rel]: 22 (20); romances [rom]: 13 (8); legal works [jur]: 8 (7); family sagas [isl]: 7 (9); historical works [his]: 7 (13); legendary sagas [fas]: 6 (3); þættir [tot]: 5 (2); learned works [div]: 4 (2); contemporary sagas [bis]: 4 (6); charters [dip]: 1 (6); unclassified [ ]: 0 (0);
CS (red.) — November 2011
ER (omred.) — February 2020
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
gagl - galdr
galdr - gaman
gáa - geðvõrðr
...
Lexicon of Medieval Nordic Law
DSL (experimental)
Searches Old Norse etymologies in ODS and Kalkar dictionaries based on data provided by Thomas Troelsgård from DSL’s digital resources in Nov. 2022. Old Norse homographs are not distinguished.
ODS: Galder (galdr)