1djákn (spec.: diækn DN III (1365), 2719) sb. m. [-s, dat. -i/-; -ar]
(cf. dekan sb. m., deken sb. m., dekn sb. m., djákn sb. n., djákni sb. m.)
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
1) (om gejstlig embedsmand af høj rang, biskops/paves nærmeste medhjælper) diakon ⫽ (of a church dignitary, personal assistant to bishop/pope) deacon
●●● diacn hans (ɔ: byskups) sa es býscop hugþisc verþa mondo eptir hans dag
~ lat.archidiaconus
Dialᴵᴵ 27413 GregDialA 907●●● Nu scal biscop eigi gera leiðangr firi sic. oc eigi firi prest sinn. oc diakn sinn
Gulᴵ 9722●●● Byskup ... sendir diakn sinn med brefum
~ lat.misso diacono
VitAmbr 1628 Ambr 4330●●● Þa selldi Sixtus pafve oll kirkiufe Laurencio diakni sinum
~ lat.Archidiacono
PassSixt 6507 Laur 42334●●● allir klerkar hans (ɔ: Silvesters páfa) fylgdu honum ok .xxx. prestar ok diaknar .v.
~ lat.diaconibus
VitSylv 51151 Silv 25129÷ seɴd diacn þiɴ epter mér
~ lat.manda mihi per diaconum
PassSteph 3259 ●Steph15(1993) 95r30÷ diacnar hans (ɔ: byskups) II.
~ lat.diaconibus
Dialᴵᴵ 10815 GregDialA 1037÷ vigþo þeir presta oc diacna
Páll¹ 22012÷ þar (ɔ: í kirkju Pétrs prests) var firir diacn sa er Rogatus het
Mth⁴ 83926÷ diakn nockorr
~ lat.diaconus
11534 Thom¹ 11514÷ diakninn er skryddr var atti *glenn við nvnnv nockvra
~ lat.unum de ventilantibus Diaconis
VitBasAASS 944b58 Bas 2830÷ En diakninvm bavð hann nockvrar fostvr
~ lat.Diacono autem jejuniis et vigiliis mancipato
VitBasAASS 944b63 Bas 295÷ gekk diakninn at sofnaðum byskupi i Petragoricas
~ lat.diaconus
MMSpecH 360b15 (IX 106) MMA 54311÷ at hann (ɔ: byskup) sendi nockurn diakn sin
~ lat.diaconus
Dialᴵᴵ 1061 GregDialB 19727÷ Martinus sat i skotinu, ok lezt kalinn vera ok kvad diakninn ei hafa selt ser klædit
Martin² 58819÷ Hann var diakn
~ lat.diaconus
34631 VP 34618÷ diaknar hans .ii. ... rædduz vid hliodliga, hverr byskup mundi verda eptir Ambrosium
~ lat.diacones
VitAmbr 247 Ambr 492÷ Þar var virdulig veizla ... at diacns eins go᷎fugs
~ lat.diaconem
VitAmbr 2727 Ambr 5121÷ Gregorius ... selldi (orð á blaði) diakni sinum
~ lat.dedit vni Diaconorum suorum
VitGregJ 155b31 Greg 39133÷ ꜳ þeiri stundu var o᷎nd hans numin or ꜳnaud, er diaknenn hafdi lesit bref Gregorij yfver leidi hans
~ lat.Diaconus
VitGregJ 155b41 Greg 3923÷ Hann spurdi syslumann sinn ok diakn þann, er þa hafdi inn leidda, hve hann hefdi .xiii. mo᷎nnum þangat bodit
Greg 39219÷ Diakninn taldi þa opt ok fann eigi enn þrettanda, þann er Gregorius sa
Greg 39224÷ þeir leiddu Sixtum pafa og diakna hans Felicissimus ok Agapitum
~ lat.diacones
PassSixt 6514 Laur 42513÷ Laurencius diakn Sixti
~ lat.archidiaconus
PassLaur 9235 Laur 42520÷ ok sagdiz kalinn vera, en diakninn seinan at gefa ser klædit
Martin³ 6216÷ Af þeim diakn er
index÷ Þeir ho᷎fðu ok lærisveina marga ok vigðu þa til presta ok diakna, ok letu þeir gera kirkiur margar
~ lat.Presbyteros & Diaconos & Clericos
PassSj 62526 SJ¹ˣ 7866
2) (om gejstlig af tredjehøjeste grad inden for ordines majores) diakon, hjælpepræst, degn ⫽ (of a cleric of the third highest rank in the category ordines majores) deacon, priest’s assistant
●●● Nu scolom ver (“Add biþia”, ed. note) fyr ꜵllom byscopom. prestom. oc diꜵcnom. sub diocnom. acolitis. exorcistis. lectoribus. ostiaʀiis. confessoribus. meyiom. oc eckiom
~ lat.diaconibus
MissRom 247a27 ●HómÍsl²³(1993) 33v16●●● Þessir menn megu eigi kuenna fá. klaustra menn. prestar. diacnar. subdiacnar. vitstolnir menn. gelldingar
ÁKr 386●●● þar (ɔ: við kirkju) var húsbóndi djákn, er vandist at sýngja tíðir ... sem hans vígslu var tilheyriligt
GBpD 11026●●● Thorlꜳkr tok uigslur þegar ꜳ vnga alldri allar vndz hann var ⸢diꜳkn [var. diakni AM 380 4°ˣ “C³”] af Magnuse byskupi
ÞBpA 18020●●● þꜳ er díaknínn ferr firir prestínum. þa iarteígner díaknenn Johanneꜱ baptista er borínn var hingat j heim firir drotne vorum
Mess²625 43b12●●● Af Anselmo diakn er hlo sem hann sa fiandann skrifa
indexHann var vigdr subdeakn
Mar240a 46927 MarE 68714●●● Hier skulu vera prestar .ij. ... diakn oc subdiakn. oc .ij. adrer klerkar þeir er lesa mega j tijdum
DI II (*1318-c1400›Bps B III 3ˣ) 4334●●● var hann þá djákn at vígslu
StuᴵᴵR11127ˣ 32016÷ Sicut erat in principio. þa es þetta vers es synget. scal diácn kysa alltera
●Mess²15(1993) 54v18÷ þa er diacn les guþspiall. þa iartéiner haɴ iesum christum þuiat haɴ boþar þa orþ guþs
●Mess²15(1993) 55r26÷ seɴdi prestriɴ hann til byscops. oc gaf hann S. (ɔ: Sigurði) vixlor sva at hann var diacn
Mork 40531÷ skal erchibiskup skipa meðr þeira (ɔ: kórsbrǿðra) raðe ok samþykt skvlameistara. sacristam. thesaurarium þan sem viðr tækr ok gꝍymír allz ofrs híns helgha Olafs ok þat sem til kirkiunnar kæmr. vicarios. ok diakna
NoDipl (1297) 8323÷ Jon diakn loptzson
Kal249c 3117÷ ef hann uill lata olia sik ... hafe mæð ser prest eða diakn
EiðKrA 39022÷ (Obiit) Gitzvrr diacn byskvps sonr
AnnReg 13323÷ herra Ake diakn kanzeler var insiglade
RbHM (*1293) 2316÷ Engi skall skira nauðzynia laust nema prestr. oc þui at æins dyakn at han hafe byscups orlof till
●JKr 3422÷ einarr ... ok gudmundr prestr eiulfr oc eirikr diaknar
IslDipl ([1332-1340]) 1139÷ Þessir men mægho æighi kuænna fa. Claustrmen. prestar. diaknar oc subdiaknar. vitstolnir men oc vanadir
BorgKrNᴵᴵ 30024÷ var hinn helgi Ion þꜳ diakn at vigslv
JBpA(2003) 716÷ hann (ɔ: Jón Loftsson) var diakn at vígslu. raddmadr mikill i heilagri kirkíu
ÞBpB 25019÷ Djákninn segir
GBpD 11033÷ ij. fornar dalmatice raudar firir diaknum
JarðKálf 83b34÷ Sa maðr varð enn fyrir averka er Skeringr het; hann var Hroallz son, diacn at vigslv oc frendi Guðmundar æins dyra; ok hioggv Avst-menn hond af honom
StuᴵK 2254÷ Diakn hans la i becc hia honom, oc *hne Guðmundr prestr ofan a hann, er hann sofnaði
StuᴵK 22925÷ Enn er hann hafdi skamma stvnd legit, þa kenði diacninn eigi, at hann læigi a honom
StuᴵK 2302÷ inn sami ⸢diacnn [var. diacne GBpA 11412]
StuᴵK 23022÷ *Hann kom fystr til bygda, oc með honum diacnar II
StuᴵK 25712÷ Kolbeinn ... stefnir til Hægra-nes-þings ‹skóggangsstefnum› hæima-monnum biskups, prestvm, diacnvm oc læic-monnum, oc flestvm fyrir litlar sakir
StuᴵK 2786÷ hann skriptaðiz við fauru-navt þeira Sigurð Þioðolfs son diakn
StuᴵK 53912÷ Birtiz helgi Vilhialms ⸢diakn (!) [var. diakns AnnFlat 53032] i Bio᷎rgyn
AnnSk 18918÷ ef nockurr lærdr madr. prestr edr diakn edr subdeakn. hefir ueitt edr siungit messo
StatEi² 5246÷ ok æigi ‹nema› prestr se at vigslu edr diakn
StatEi² 5273÷ Prestar þeir ok diaknar sem æigi hafa kirkiur. skulo æigi ꜳ stefnu vera utan leyfi
StatEi²C 54318÷ Gudhthorms. dyæknins. erwingium
DN XI (1364) 538÷ at Jngimar ... ok Haluarðr diækn toko til sin af fatabur varar ... frv Blancce drotnengar ... sua mykit sæm her næmfnnitz ...
DN III (1365) 2719÷ med honvm (ɔ: byskupinum) skrydvz allir prestar ok diaknar
GBpB(2018) 17711÷ war þar vid staddr Pꜳll [di]akn
ÞBpC¹ 28321÷ ef hann (ɔ: prestr eða klerkr) hefir frillu ... þa skal hann luka ... biskupi ef hann er hꝍfuðprestr .iiij. merkr. en ef hann er kapelluprestr eðr diakn .ij. merkr
StatEi¹351a 2473÷ ok ath vera ætti prestr ok diakn ok kuengildr vmaghi a allri iordinni
IslDipl (1398) 13327÷ Eigi skal prestr bergia þui vatni er hann þuærr innan kalek med ef hann skal syngia adra messu sidar þann sama dag. lati diakn sinn bergia þui vatni. edur steypi j sacrarivm
DI II (*1345›AM 39) 79734÷ Þa er prestr gengr til alltara ... enn diakn fer firir honum. þa jarteigner. diaknin johannes baptista
Mess³ 571÷ ath gefíne blezan bodar diackn. jte missa est
Mess³ 631÷ Egill Eyiolfs son het einn ⸢diakn [var. ‹D›iakne LBpA 6411]
LBpB 6428÷ skipadi hann olaf diakn Hialta son skola meistara heima ꜳ stadnum (ɔ: á Hólum) ok fieck klerka til
LBpB 8822÷ komv til Hola ij. diaknar ... uar annar diakninn Þordr ... annar diakne het Gregorias
LBpB 11227÷ Urdu þeir biskop ei satter a hve miked ljnad var, stod j midle einnkannlega umm diakn og fleyra annad
ÁBpˣ 1235÷ þar skal vera prestur oc diakn en kvengilldur omagi ef eigi er diakn til
DI II (*[1332]›apogrˣ) 67917÷ þar skulu vera prestar ij oc diaknn
DI III (*[1367]›Bps A II 1ˣ) 24128÷ Þar skulu vera prestar ij. ... þar skal og vera diakn
DI III (*[1371]›JS 143ˣ) 2635÷ ij. prestar oc diaknar .ij.
DI III (*1376›apogrˣ) 23822÷ diaknar tueir
DI IV (*1397›apogrˣ) 21030÷ Prestr sá er at fylkiskirkiu sitr hann scal eigi gera leiðangr fyrir sic oc cono sína oc diákn sinn eða prest ef hann hefir með ser
Frostˣ 20219÷ varð hann klerkr ok vígðr til djákns
Hkrᴵᴵᴵˣ 34018÷ var þa diakn ad vygslum
PBpˣ 4122÷ Þorsteirn hiet diakn v̇r Skardi
PBpˣ 42421÷ ‹Þeir fedgar voro [í lítlu] stofv ok hǫfdv latid skafa› krúnur ok raka sér. Var Kálfr acolitus, en Guthormr ‹sonr hans› djákn
StuᴵR8ˣ 45521÷ En fǫstudaginn lét hann Jón ‹prest› lærdjúp ólea sik við fullting djákna sinna ok annarra lærðra manna þar heima
StuᴵR8ˣ 48926÷ þar var vid staddur Teytur diakn vitur madur
ÞBpC³ˣ 3485÷ ‹Suo skulu› og somu diaknar kenna Bænda baurnunum Catechismvm
DI 15721÷ Tuconi dicto Diekn, canonico Lugdunensi
~÷ ‹en áðr þeir kæmi til Hóla, þá hafði Lambkárr djákn ritagerðir Kolbeins allar jafnliga þá er hann var heima, en þegar er hann kom til Hóla, þá var hann at viðsjá hafðr um ritagerð alla, en Kygri-Bjǫrn er tekinn til bréfagerðar í staðinn› emend. Stu 26110: BLAdd 11127 “IIp”
emend. StuᴵK 26110: BLAdd 11127ˣ “IIp”
3) ?dekan (cf. dekan sb. m.) ⫽ ?dean
4) (om én af de syv fattigforstandere, udvalgt af disciplene, cf. Vulg Act, 6,1-6 ⫽ of one of the seven overseers of the poor, chosen by the disciples)
●●● i husom Philippus diacns, þess er .i. var af .vii. enom fyrstom diacnom, þeim er postolar hofðo vigþa i Jerusalem
~ lat.evangelistae
Vulg Act 21,8 Páll¹ 2262●●● síau díakna uígdu postular guds Stephanum. Philippum. Prochorum. Nícanorem. Thímoteum. Parmenam. Nícolaum
●Enc AM 764 4° 16r11÷ Hæilagr Stephanus var valldr til diacns af postolom Crist. en ór diacne gerðisc hann frum-vatr guðs
HómNo⁵ 4411÷ en Petrus sendi fyrir ser Stephanum diakn sinn
Laur 42322÷ er Stephanus var valdr til diakns ok sex aðrir at raði allra postola
Mthiasˣ 7703
5) (om levit, jødisk præst/tempeltjener ⫽ of a Levite, Jewish priest or temple servant)
●●● toko þa kennimenn oc diaknar o᷎rkina ... með ... hlvtvm þeim sem ... hafa þvrfti til hęilagrar þionosto
~ lat.levitae
Vulg 3Reg 8,4 StjC 56519●●● med kennimonnum ok deaknum
~ lat.Levitis
HistSchol 26010 Stj³ 36030÷ komo þar til diaknar ... tokv o᷎rkina
~ lat.Levitae
Vulg 1Reg 6,15 StjC 43815
6) (om gejstlig titulerende sig selv) tjener ⫽ (of an ecclesiastic titling himself) servant
●●● ALquínus litillatr diacn sændir quæðiu hinum kærsta syni sinum Widoni
~ lat.Levita
4818 cf. def. 5 levit●●● ‹I›Ohannes minztr diakn i guds kristni ok lægstr þio᷎nostu madr heilags Ianuarij
~Johannes ... erkidiakn
HMSᴵᴵ 508 ~ lat.Diaconus
VitNic1751 112b46 ●Nik Holm perg 16 4° 1r9
Form.: diakn (38); diaknar (11); diacn (9); djákn (5); diakninn (5); diacns (3); diakna (3); diacnar (3); diakni (2); deaknum (1); diækn (1); dyæknins (1); diaknenn (1); Diekn (1); diꜳkn (1); dyakn (1); (1); diacna (1); diaknn (1); diackn (1); diacnn (1); djákns (1); diakns (1); diakninvm (1); Djákninn (1); diacninn (1); diacnvm (1); diácn (1); diaknum (1); diꜵcnom (1); Diakninn (1); díakna (1); djákna (1); Diakn (1); diákn (1); díaknínn (1);
Comp.: arki- (1), erki- (39), kirkju- (4), langa- (1), les- (3), messu- (24), slembi- (11), smá- (1), sub- (29)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer; Anm _; Bin item -diákn; Rím _; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ; deVr; Fr4 item djekn; NO; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _; LMNL 897; ; LMNL
Litt.: Andrén 1967 [KLNM 12] 662-663; Gunnar F. Guðmundsson 2000 177-180, 310-311, 316; Gunnar F. Guðmundsson 2000 43, 210, 235, 313; Hægstad 1915 20; Hødnebø 1966 [KLNM 11] 44; Ottosen 1996 [SDE 5] 111a-111b; Pirinen 1958 [KLNM 3] 51-52; Seip 1955 210
Genre. (expected): religious works [rel]: 50 (28); contemporary sagas [bis]: 25 (8); legal works [jur]: 12 (10); charters [dip]: 12 (8); historical works [his]: 4 (18); unclassified [ ]: 2 (0); learned works [div]: 1 (3); family sagas [isl]: 0 (13); romances [rom]: 0 (11); legendary sagas [fas]: 0 (4); þættir [tot]: 0 (2);
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
dís - dolgr
dáð - eða
Lexicon of Medieval Nordic Law
DSL (experimental)
Searches Old Norse etymologies in ODS and Kalkar dictionaries based on data provided by Thomas Troelsgård from DSL’s digital resources in Nov. 2022. Old Norse homographs are not distinguished.
ODS: Degn (djákn)