2reiði, “reði”, “reþi”, “rvei-” sb. f. [-]
(cf. rueiði sb. f.)
I.
vrede
þeir óttoþosc ecke nema goþs réiþe
HómÍsl⁹(1993) 10r22●●● sem nótt myrc synþa oc villo. oc þar meþ réiþe goþs. lǽge yver allre verolld. fra synþ ens fyrsta maɴz. allt til upriso dominus
HómÍsl²⁴(1993) 34r3frám æggiar hann yfir sic ræiði guðs
Alk619 1035Oll hæift ok ræiði ok bræðe ok call ok guðlastan takesc fra yðr
Alk619 1095⸢Ræiði [var. Reidinn Alk685 10813] hęfir æigi miscunn
Alk619 10910ræiði hvilisc í scauti hæimscꜱ
Alk619 10920Vmm ræiði
Alk619 12112●●● Ræiði er æin af atta *hofuðlastum
Alk619 12113Ræiði (stígsk yfir) fyri þolenmøðe
Alk619 1313satt retleti hevir varcuɴ i ser. en logit retleti hevir reiþi
Hóm677 5724En þæir menn er þat of-røkiasc ok vilia æigi born sin føra til cristins dómꜱ. þæir gera ser til ræiði guðs ef born deyia heiðin
HómNo²² 1013En mæler sva í hælgum ritningum. Ef vér rænum Crist hinum tiunda lut. þa ræner hann oꜱ hinum níu lutum. ok lætr óꜱ hafa hinn tiunda lut með reiði sínni
HómNo³² 14724biþr þin mikil guþs reiþi oc ogorlig hefnd
Mar655II xxxiii18konongriɴ ręðr til hialpar i reiþiɴi sialfre
Prosper677 322Vesol scepna em ec at ec scal bíða guðs ræiði
ViðrLaug619 28813þa munu æiga sæta af heilagrar kirkiu hende banne oc guðsreiði
NoDipl ([1243]) 3516varð þat firir rveiði (!) eins heilags manz saccer
KgsFrgβ 13715Archíꜱ var fullr af reiði. oc œðe
BarlA 9426oc mællte i reiði. oc i bræðe oc ogorllego alítí. oc enn ogorllegra hiartta
BarlA 10514vælldi þitt ma ængi skepna forðaz þo at vili flyia þina reiðe
Kgs 956at æigi ræfsir þu mer mæðr braðum domi reiði þinnar
Kgs 9531hann sa Alexandrum fostr son sinn þrutinn af mikille reiði
Alex 326staðvct hvs hirðir eigi vm reiðe loptzens. sciolldenn sakar oc eigi litet høgg
Alex 4017Ira. er var tunga kallar reiðe
Alex 14524ef bloð kꝍmr i kirkiu af ruæiði. þa skall kaupa uighing .iij. morkum
BorgKr¹ 35218hafi þer fyrir þat guðs reiði oc sva mina
Sv 765hann œsez allr ok vpp kvæikez i sua myckla ræiðe, at þar af fællr hann i fullt raðleyse
Thom¹ 23510hann fǽr nu varla styrt ‹ser› fyri œþe sinnar reiðe
Thom¹ 2515Syniz þat i þessu mali sem opt, at ⸢reidni [var. reiðin GKS 1005 fol “F”, etc.] litr eigi hit sanna
FbrHb 15316Maklict var at flv̇iandi kenndi reði gvðs i pislvm
Eluc675(1989) 6011þrotnoðo ander þeira i onv̇tvm lvtvm ok stigr v̇ver þa reði gvðs ‹Discipvlvs› Hveria von hava kꜹp menn ‹Magister› Lit goða þvi at þeir fa merr með lv̇gðvm ok miseiðvm mikinn lvta þess er þeir hafa
Eluc675(1989) 1088hann vard firir konongs reidi ok flydi austr i Sviariki
Endamerki¹ 49020við storm útnyrðings þoldi eigi reiði þeirra, höfuðbendur biluðu, aktaumar slitnuðu ok geck inn sjórr á þá
HG 3234eru þer (ɔ: eikrnar) orðnar fyrir þeirri reiði skogarins, at eingi viðr ne eik vill yðr þiona ne lúta eða til yðvar hneígiaz
Mág¹A 1329vỏcktv þeir vpp gvðs ræiði i gegn ser
StjC 3825vissa ek fyrir ... ræiði þina
StjC 64418at þv snyr reiði þína af mer
BǿnAlk 1079þa þrv́tnaþi hertoginn af réiþi
Ridd623 279Heitir ok hvgr reþi, fiandskapr, fár, grimð, bavl, harmr, tregi oskap, grellzskap, lavsvng, vtrygð, geðleysi, þvɴgeþi
SnE 19118Reiþi er ok tvikent; reiþi heitir þat er maðr er i illvm hvg, reiþi heitir ok fargervi skips eða hross
SnE 1932Far er ok tvikent; far er reiþi, far er skip
SnE 1934ef nokorer koma til bꝍar þæir sem i konongs ræiði ero
Hirð 41415Setta (ɔ: hǫfuðlýti) er hæiftugh ræiði með grimmu langræke
Hirð 4176Reiði manz vinnr eigi retlæti gvðs
Ant 6527Latit eigi sol setiaz yfvir yðarri reiði
Ant 893Hér meðr höfðu hans bænir svá mikit afl fyrir guðdóminum, at hann lypti hans ráðníng eðr reiði brött af mönnum ... en fall af fénaði
GBpD 3817ok svari kirkjunni fyrir þá glæpi ok guðs reiði, sem þeir hlóðu sér í misþyrmíng með sjálfan biskupinn
GBpD 14912Sigrazstu æigi af jllu. helldr sigradu illt med goðu. þat er at sigra reidina med þolinmædi ok gǫzsku
ÞBpA 2085Steinn prestr, hann kenndi engan ilm. Þa skammadiz Steinn vtrv sinar oc orða oc sa þa ręiþi gvðs oc Ions biskups við sic, er hann var nv gerr fra-skila þessi dyrð, ok bad þa gvð oc hinn heilaga Ion biskup með tarvm ser fyrirgefningar
StuIK 2548þriðia raáð er þat at biða her, sem nu haufvm ver um buiz, ok sennda einn-huern góðan mann i móti liði voro, þann er bæði kunni at skunnda ok skipa reiðinni, sem hellz gegnir raáði
StuIK 56113baðv hann meíʀʀ forðaz konvngsreiðí enn sína
HrafnG 8017er reidin ... uỏn at eggia framm þat hiarta sem adr er blindat ok sigrat
Stj¹ 14310grimd hans ok reidi
Stj¹ 16825reiði ok agirnð. þesser ii luter fylgdu þeigar i fyrstunni mannlegre natturu
BarlC 20411hann hręddiz reidi abota
GregDialB 18815þa er heilagr madr er til reidi eggiadr, þa reidiz sa er byggvir i musterinu
GregDialB 1945Af þvi er mest uggandi reidi rettlatra manna
GregDialB 1946.vij. hỏfuðsyndir. so sem er drambuise. agirnd [var. + reiði vanstillt AM 351 fol “C”, etc.]
StatPáll³ 75017med mykille ⸢*ræide [; non emend. ʀæde]
EgSH1005 78134Lyftizst þa litt þat ræide j sinu rume. en ræide huers mannz er j galle
FbrFlat 20632gaf hann honum vpp reidi sina
HákFlat 1645Iafnskiott læt ek hann hitna til reide
VP 54418heilaug barbara svaradi med reídi
Barb2(2000) 13411villda ek fyrir eins mega vit hana mæla. enn ek hefi eigi þorat fyrir reidi. þeirri sem hann hefir ꜳ henne
KatB(2017) 632suall honum þa módr ok reidi
Vikt 2525Hann leggr þa kesiunni med mikilli reidi ok grimd et beinazta framan aa Blauus
Vikt 264‹S›oti sier nu fall Fals brodur sins ok þrutnar hann miog af reidi ok jllzsku
Vikt 324hord svaur vekia ⸢reidina [var. bræðe Alk619 1097]
Alk685 10810verdr hann odr af akafri reidi
KirjA 4013hár at vexti ok grimmr at reiði
Klma 30140þersir aumu biskupar hlýddu kónginum ok gjörðu guðs reiði; fletta skrínin, en rupla kirkjurnar öllu því sem hendr má á festa, ok kasta í ágirndarloga, kóngsgarðinn
Æv¹⁶586 563Hier hefur vid bradlyndi. Tak apium ok gef at drecka. þa mun reidi linna
MedMisc 12514Superbia, ira, tristicia, avaricia, gula, luxuria, invidia. Það er: ofmetnaðr, aufund, reiði, hryggð, eða leti góðra verka, ágirni, offylli, lostasemi
FV624 15913oadizt hann allvr af forze og rede
LazReyk 17923mællte hann af mikille reide
LazReyk 17926i bỏlvan og i bræde og bradlynde og reide
DI VII (*[1495]›Adv 21 7 14ˣ) 2393hann gaff gillda reide j möti eff þad var talad vmm nockurt köngz barn, edur keisara ad væri honum jaffnkosta
DínDrˣ 1010þad mæla sumer, ad þad sie lijtid gaman þeim, s‹em› þad hafa reinnt, ad verda fyrer reidi minni
Fljˣ 9926hefur upp stígit reykur j reíde hans
GlossPsalt 520af ablæstri anda reíȷ́de þínnar
GlossPsalt 76j reíȷ́de sinnæ skal skelfa þꜳ̋
GlossPsalt 1722j reídi
GlossPsalt 12928Hun rekr þa brott fra ser med mikilli reidi
MarD635ˣ 90712Var þeim borit bann ok guðs reiði, bannaði biskup hverjum manni at samneyta þeim eða gera þeim nǫkkurn greiðskap
StuIIR11127ˣ 27435spurði hann í mikilli reiði
Trist¹ˣ 15711Sem Ísönd drottning heyrði hennar hryggleik ok reiði
Trist¹ˣ 1836og qvad hann reide mundu sæta þa sem odruv ys (sic) giordu
ÁBpˣ 7913enn þeir sem ‹mote› giỏrde skyllde svara full komnu brefa brote og kongs reide
ÁBpˣ 9620þeir skilldu skyra honum ... fyrer huǫria sǫk at þessi gudz reidj mundi yfer kominn
ÆvMið⁶186ˣ 1012
● bera út reiði [e-rs] [!]
● biðja af sér reiði [e-rs]
þæir Ægill oc tove biðia nu af ser ræiði konongꜱ
ÓHLeg 4935Jþraþiz Egill þa mioc er hann hafði sva gort at konungi þotti illa oc bað af ser reiði
ÓH 44711þeir ... falla til fota honom. biðia af ser reiðe miuclega
Alex 9823Vbbi fell a kne fyrir keisara, ok oll hirðin, ok baðu af ser reiði
Mág¹A 2441Mǫrðr ... bað af sér reiði ok tók þegar við málinu
NjR1908 32615Konungsdóttir bað hann af sér reiði, þótt hón hefði verit í tilstilli um þetta
ÁsmS 1006ok bidr af ser reide ok bad hann taka nỏckut gott rꜳd
Gísl 139bidur af sier reiði og bijdur honum alla kosti
ErAˣ 431bidia af sier reidi balldurz
FriðAˣ 107
● biðja reiði [af e-m]
● fá reiði [e-rs]
hafði hann ok fengit reiði konungs firer þa sok
EgM(2001) 4111þikir Egli nu mikils vm vert. fæingith ræide konungs
EgSH1005 78011maurgh degr drack hun eigi miod ne vin, ok hefir hun fengit goda reide
Vǫls 7415
● falla í reiði [e-rs]
huerr sem dírfízt at freista þæss þa vítí sik i. falla reiðí allzualldanða guðs
NoDipl ([c1300]) 12628ek óttast, at hér fyrir falli hann í guðs reiði, ok fái svá harða hegníng, sem ei sé orð eptir sendandi
GBpD 6419
● hafa reiði [á e-m]
kynlict þicci mer er þer heldvt þann mann er ec hafþa reiþi á
Mork 11421Æigi skal iarl oc þa men hallda er konongr ⸢er ræiðr [var. hefir reidi a LundUB Mh 15 “E”] mote hans uilia
Hirð 40512ꜳ honvm hafde keisaren mikla reide
KonReyk 3030karðínálinn hafði reiði á þeim Sigurði ok Eysteini
HkrIIIˣ 38017
● hafa reiði [e-rs]
Ef þv segir eigi satt til þa hefir þv mina reiði
ÞiðrI 8813ef nǫkkurr maðr hermir þessi orð, þá skal sá í brautu verða ok hafa þó reiði mína
NjM 11320
● hleypr reiði [á/í e-n]
hattr hans hafði uerit at huert sinn er skiot æði eðr reiði liop ꜳ hann at hann stilti sik fyrst ok let sva renna af ser reiðina
ÓTI 1510hans háttr var, at hvert sinn er skjót œði eða reiði hljóp á hann, at hann stillti sik fyrst ok lét svá renna af sér reiðina
HkrIIˣ 1574Nu hleipur J mödurina grimd, og reÿde
ÆvMið¹³ˣ 225
● kasta reiði [á e-n]
● leggja reiði [á e-n] [fyrir e-t]
þeir lꜹgþo reiþi a hann firir þetta
Mork 43813leiz nv mvɴdv leɢia reiþe á haɴ mycla ef haɴ føri egi
Jvs291 5813Í þessu settiz upp Óláfr Þórðarson ok mælti: þat skulu þit vita Hrafn ok Sturla ... at ǫll sú skǫmm, er þér gerið staðnum ok mér, skal ek á leggja slíka reiði, sem ek vinz til
StuIIR11127ˣ 16028
● reiði liggr á [!]
Kom þer ecki þat i hvg at her myndi min reiþi aliɢia
Mork 10227ok mun hans reiði á liggja, ok muntu hana hafa, ef þú vill svá margs manns blóði út hella um þessa sǫk
StuIR440ˣ 3423
● reiðinnar píning
● reiði ok rangendi
● reiði ok ranglǽti
● reita reiði [e-rs]
reitti Gyðinga lyðr enn reiði drottins fyrir mỏrg misfelli oc lỏgbrot
StjC 54521þu reittir mik til mikillar reidi
MarD635ˣ 9092
● láta renna reiði [af sér]
hattr hans hafði uerit at huert sinn er skiot æði eðr reiði liop ꜳ hann at hann stilti sik fyrst ok let sva renna af ser reiðina
ÓTI 1511hans háttr var, at hvert sinn er skjót œði eða reiði hljóp á hann, at hann stillti sik fyrst ok lét svá renna af sér reiðina
HkrIIˣ 1576
● rennr reiði [e-m] [af e-m] [við e-n]
gaf haɴ honom griþ oc friþ oc raɴɴ nv konvnginom reíþe viþ mág siɴɴ
Jvs291 113reiði rann af hanvm
Skáld 45022konvngi rann ræiði við Absalon
StjC 52224var honum þꜳ runnen reidin en mesta
SigrFr 10310er henni var runnin hin mesta reiði, stóð hún upp
SǫrlaStˣ 43425
● rennr reiði [á e-n] [e-m] [við e-n]
● gefa ró reiði
“Man skal give vreden ro” FJOrdspr 180
telr þa firir honom at gevandi se ró reiðe
Alex 9722Þess vil ek nú biðja þik, Flosi! at þú gefir ró reiði ok takir þat upp, er minst vandræði standi af
NjR1908 2638Þess vil ek nú biðja þik, segir Runólfr, at þú gefir ró reiði ok takir þat upp, at minnst vandræði hljótisk af
NjM 28914lat standa nott fyrer brędi ok gef ro reidi þini
KlmA1980 17214við bænir hennar, þá gaf hon ró reiði
Trist² 4815giorit sem spakr madr, gefit ro reidi
MarE 53027gefum meðan ró reiðinni, þvíat engi sér et sanna, meðan hon fylgir
Knýtl1741ˣ 14024
● seðja reiði sína [á e-u]
forsfullr vandar eigi at seðja sína reiði á meinleysi dúfunnar
GBpD 1611sua segir H‹u›merus at eigi hafi Akilles þa enn sadda reidi sina oc grimma hugi
TrójS 18712
● segja reiði [á e-n]
● sǽta reiði [e-rs]
● sǽta reiði ok refsingum [af e-m]
skulu þeir ... sæta af oss rveiði oc reifssingum. oc storom fiaʀgioldum
NoDipl (1224) 3019skulu þeir ... sæta af oss rveiði oc reifssingum. oc storom fiaʀgioldum
NoDipl ([1224?]) 3019þæir skulu sæta af oss ræiðí ok refsingum ok hardum afar kostom
NoDipl (1292) 6227huer sæm aðru vis gerer ... skal sæta af oss ræiðí oc ræfsíngum oc harðum afarkostom
NoDipl (1297) 8826þæír skolu sæta af oss ræidí ok refsíngum
NoDipl (1300) 11417þeir sem imoti mæla ok eigi uilia hlyða þessu fagnaðar erendi ... þa skulu þeir sæta af mer reiði ok refsingum
ÓTI 3077Biodum uęr ydr ỏllum. at hallda þetta fur lỏg. nema. huerr er odru viss gerir. uili sæta af os reidi ok refsingum
DI II (*1297›AM 350) 32510
● taka reiði [sína] [af e-m]
I þvi es svnt hvilican crapt oc verþleic ꜵnd hans hevir fvr Gvþi. es clęþi hans matti taca af moɴom reiþi Gvþs
GregDialA 9511baðv konungin taka reiðe af monnvm
ÓTOddS 12631Herra ... Takít af mer reíðí yðra. þviat ek er þer felldr firir margs sakir. ef þv vill snva þínní vínattv til mín. mvn ek þa gera þat er þv víll
HreiðHulda 15524
II. (y. no.)
Forms: reiði (53); reidi (22); ræiði (13); reide (9); reiþi (8); reiðe (7); Ræiði (3); rveiði (3); ræiðí (3); ræide (2); reídi (2); reiðinni (2); reidina (2); reiðina (2); reði (2); reiðí (2); reíȷ́de (2); réiþi (2); réiþe (2); reidin (2); ræiðe (1); reiþe (1); ruæiði (1); reidni (1); reíde (1); reÿde (1); Reidinnar (1); ʀæde (1); vreidhe (1); reidj (1); reþi (1); reiþiɴi (1); rede (1); Reiði (1); ræidí (1); reíþe (1); ręiþi (1); reíðí (1);
Compounds: á·kefðar- (1), goða- (1), guða- (1), hǫfðingja- (2), konungs- (2), leóns- (1), of- (1)
Gloss.: EJ ²reiði; ClV; Suppl1; Fr; Hertzb item vreiði; Rím; LP; Med -d-; AH; deVr; Fr4; NO; ÁBlM; Bl
Literature: Boye 2015 [CollMed 28] 27-30; Finnur Jónsson 1914 [ANF 30] 180; Grøtvedt 1939 110; Hægstad 1902 24; Hægstad 1916 151; Hødnebø 1962 [KLNM 7] 159; Orning 2010 [CollMed 22] ; Seip 1955 166, 279f.
Genre. (expected): religious works: 57 (41); historical works: 25 (27); romances: 20 (16); contemporary sagas: 13 (11); family sagas: 11 (19); charters: 10 (12); legal works: 8 (15); learned works: 7 (5); legendary sagas: 6 (7); þættir: 4 (3); unclassified: 1 (1);
Aldís Sigurðardóttir — Juli 2013